Chăm sóc heo nái mang thai có vai trò quan trọng đối với sự thành công của người chăn nuôi, bởi giai đoạn này, chế độ dinh dưỡng với heo mẹ sẽ quyết định tới chất lượng heo con. Do đó người chăn nuôi nên dành thời gian và công sức chăm sóc chu đáo cho vật nuôi.

Chọn giống

Con giống có vai trò quyết định tới việc giúp heo nái đẻ nhiều, heo con có sức sinh trưởng tốt, khi chọn heo mẹ, cần chọn con cái có mông nở, thân dài, 4 chân chắc, dáng đi nhanh nhẹn, lông thưa, mắt sáng. Heo có từ 12 vú trở lên, các vú nổi rõ cách đều nhau, không có vú kẹ, vú lép. Thời gian lựa chọn từ 2,5 – 3 tháng tuổi. Heo cái được sinh ra từ những heo mẹ có năng suất cao, đẻ sai con, nuôi con khéo, được chăm sóc từ những nơi không có dịch.

Thời gian mang thai của heo biến động 102 – 128 ngày Ảnh: VM

Thời điểm mang thai

Sau khi phối giống 21 ngày không thấy nái động dục trở lại, nái đã mang thai. Thời gian mang kéo dài từ 114 – 116 ngày. Nếu nái sinh sớm từ ngày 108 trở lại thường rất khó nuôi con, dù có sữa nhưng con yếu ớt, sức bú mẹ kém và khả năng đề kháng kém nên tỷ lệ nuôi sống thấp.

Biểu hiện của heo đã mang thai, heo thường nằm sấp, xuất hiện trạng thái phù thũng ở tứ chi, thành bụng. Tuyến vú phát triển to lên, bè ra.

Chăm sóc, thú y

Thường xuyên tắm chải cho nái, xoa bóp bầu vú để mạch máu dễ lưu thông, phát triển tuyến sữa, heo dễ quen người và dễ tiếp xúc khi đỡ đẻ, không tắm chải 5 ngày trước khi đẻ.

Cần tắm ghẻ cho heo 10 – 14 ngày trước ngày dự đẻ. Đây là yêu cầu bắt buộc để đề phòng heo mẹ bị ghẻ lây truyền sang heo con. Trước ngày dự đẻ 14 ngày tắm ghẻ lần 1 và sau đó 7 ngày tắm ghẻ lần 2.

Tiêm phòng định kỳ 1 năm 2 lần (tháng 5 và tháng 10 hoặc trước khi phối giống) các loại vaccine dịch tả, lở mồm long móng… Tuy nhiên không tiêm phòng cho heo nái những loại vaccine trên từ giai đoạn phối giống đến 30 ngày sau phối giống (trừ trường hợp có dịch bệnh xảy ra).

Chuồng nuôi

Chuồng nền hoặc sàn cách đất, đảm bảo chuồng nuôi ấm áp về mùa đông, thoáng mát về mùa hè. Chuồng cần ánh sáng rọi vào buổi sáng, tránh mưa từ phía Tây và gió bấc lùa vào mùa rét.

Chế độ dinh dưỡng

Dinh dưỡng cho nái thời kỳ này có ảnh hưởng lớn tới heo con, vì vậy, để heo con đạt khối lượng sơ sinh cao cần tăng khoảng 25 – 30% lượng thức ăn cho heo nái chửa.

Giai đoạn I (84 ngày chửa đầu) khối lượng bào thai đạt khoảng 25 – 30%; giai đoạn II (khoảng 30 ngày chửa cuối) bào thai phát triển nhanh, chiếm khoảng 65 – 70% khối lượng heo con sơ sinh. Vì vậy, để heo con đạt khối lượng sơ sinh cao cần tăng khoảng 25 – 30% lượng thức ăn cho heo nái chửa kỳ II. Thông thường, heo nái chửa cần 14% tỷ lệ protein thô, 0,9% tỷ lệ canxi và 0,45% tỷ lệ phốt pho trong khẩu phần ăn. Mùa hè có thể giảm mức ăn nhưng phải tăng lượng protein từ 14 – 16%, nâng mức khoáng và vitamin trong khẩu phần.

Khẩu phần ăn

Trong thời kỳ mang thai, heo nái cần lượng chất khoáng nhiều hơn để phát triển hệ xương của bào thai. Khi khẩu phần ăn của heo mẹ không đủ, sẽ phải huy động nhiều chất khoáng từ cơ thể heo mẹ (đặc biệt là canxi và phốt pho từ xương) để nuôi thai. Vì thế, heo mẹ bị thiếu chất khoáng dễ dẫn tới bại liệt. Tuy nhiên cũng cần tránh vỗ béo heo quá mức trong giai đoạn heo gần sinh.

Giai đoạn I: Cho ăn 1,8 – 2 kg/con/ngày.

Giai đoạn II: 85 – 110 ngày, cho ăn: 2 – 2,5 kg/con/ngày.

Thức ăn đảm bảo đầy đủ các chất dinh dưỡng, không bị ôi thiu, mốc. Cho ăn đúng giờ để kích thích tính thèm ăn cho nái, khi thay đổi thức ăn phải thay đổi từ từ. Cung cấp đủ nước sạch cho nái.

Mức ăn cho nái chửa còn phụ thuộc vào thể trạng của nái (gầy, béo hay bình thường). Heo nái gầy phải cho ăn tăng, nái quá béo phải giảm thức ăn đã phối trộn nhưng lại tăng thức ăn thô xanh.

Vào mùa đông, khi nhiệt độ trong chuồng nuôi dưới 15⁰C, cần cho heo nái ăn tăng thêm (0,2 – 0,3 kg thức ăn/nái/ngày) để bù vào phần năng lượng mất đi do phải chống lạnh.

Đảm bảo chế độ vận động cho heo nhưng yên tĩnh và không xáo trộn đàn. Chuồng trại thoáng mát, duy trì nhiệt độ 26 – 28⁰C là tốt nhất.

Lưu ý:

Heo chửa quá ngày:

Thời gian mang thai của heo biến động 102 – 128 ngày. Nếu quá thời gian trên, khi đến ngày đẻ nhưng heo vẫn sa nầm sữa, không có biểu hiện cắn ổ, heo vẫn ăn uống tốt, sau đó nầm sữa teo đi, âm hộ trở lại trạng thái bình thường. Khi thấy tình huống này, cần cố định heo nái, dùng ván hoặc cửa gỗ ép heo vào một góc chuồng. Dùng dây buộc miệng trên của heo, kéo treo dây lên hoặc vật heo nằm ngửa để can thiệp. Dùng ống dẫn tinh quản đưa qua cổ tử cung. Thụt từ 3 – 5 lít nước xà phòng 0,1 – 0,2% vào tử cung. Khi bơm hết số nước xà phòng ấn định, dùng tay vỗ mạnh vào mông nái, rút tinh quản ra và thả heo.

Đỡ đẻ 12 – 48 giờ sau đó, nái có biểu hiện cắn tổ đẻ. Đẻ bình thường không cần can thiệp trong quá trình đẻ. Nếu thai bị khô cứng nằm ở tử cung, nếu tử cung đã mở ta thụt tiếp nước xà phòng để tử cung không bó chặt lấy thai và làm trơn đường sinh dục sau đó lôi thai ra. Nếu 2 ngày chưa thấy heo có biểu hiện, có thể tiêm thuốc gây sẩy thai như: Oestrogenum folliculinum với liều 2.000 – 4.000 UI hoặc dùng Hexoestrolum với liều 4.000 – 6.000 UI. Các trường hợp thai bị mềm nhũn, thai bị thối rữa đều thụt được nước xà phòng và nhanh chóng lấy hết thai ra. Sau đó tử cung đã mở có thể tiêm bắp Oxytoxin với liều lượng 10 – 40 UI nhằm tăng cường co bóp của tử cung tống thai đã chết ra ngoài.

Nhận biết heo nái sắp sinh:

Căn cứ vào ngày phối giống có chửa để dự tính ngày đẻ dự kiến. Những biểu hiện của nái sắp sinh như thường đi lại nhiều, bồn chồn đái dắt (tiểu mót), đi phân lắt nhắt nhiều chỗ. Biểu hiện hay cào ổ, cào chân vào nền chuồng, cắn song chuồng hay máng ăn…

Dũng Phạm