(Người Chăn Nuôi) – Áp dụng phương pháp thụ tinh nhân tạo đúng kỹ thuật sẽ mang lại khả năng thụ thai của heo nái cao, chất lượng con giống ổn định, tiết kiệm chi phí và giá thành sản xuất cho người nuôi.

Phương pháp phối giống

Có ba phương pháp phối giống heo sau:

– Phối đơn: Sử dụng tinh heo giống của một con đực bơm một liều duy nhất vào thời điểm heo nái rụng trứng.

– Phối lặp: Dùng tinh heo giống của một con đực bơm nhiều lần (khoảng 12 hoặc 24 giờ bơm lặp lại) vào thời điểm heo nái rụng trứng.

– Phối kép: Sử dụng tinh heo giống của hai hoặc ba con đực hòa trộn trong một lần bơm, hoặc bơm tinh từng loại giống cách nhau chừng 5 – 10 phút vào thời điểm heo nái rụng trứng.

Thụ tinh nhân tạo giúp đưa nguồn gen mới, quý hiếm vào đàn heo của hộ gia đình, trang trại. Ảnh: darbyvn.com

Ưu điểm

Việc sử dụng phương pháp thụ tinh nhân tạo cho heo nái tốn ít chi phí, an toàn để đưa nguồn gen mới, quý hiếm vào đàn heo của hộ gia đình, trang trại. Tăng năng suất sinh sản, kiểm soát và cải tiến di truyền giống, chất lượng và tính đồng đều của đàn heo. Ngoài ra, khắc phục được sự không tương đồng về kích thước giữa heo đực giống và heo nái. Đỡ tốn công di chuyển heo đực giống. Giảm khả năng lây truyền các bệnh truyền nhiễm trong trường hợp heo đực giống hoặc heo nái đang nhiễm bệnh…

Cách chọn tinh heo đực giống

Hiện tại, có 3 giống đực đã được cải tiến để thụ tinh nhân tạo là giống Yorshire (Anh), Landrace (Na Uy), Duroc (Đan Mạch), bởi chúng có những ưu điểm vượt trội như: thuần chủng, ngoại hình đẹp; tỷ lệ nạc cao, mau lớn, khỏe; thụ tinh sẽ không bị trùng huyết, cận huyết.

Thời gian thích hợp để gieo tinh: Trong quá trình rụng trứng của heo nái, buồng trứng sẽ rụng trứng trong khoảng 40 giờ (dao động từ khoảng 36 – 50 giờ) sau khi bắt đầu động dục. Cần lưu ý là trứng của heo nái có tuổi thọ rất ngắn, chúng chỉ tồn tại khoảng 6 giờ trong ống dẫn trứng sau đó sẽ giảm dần chức năng hoạt động. Nên thực hiện thụ tinh hai lần liên tiếp, cách nhau khoảng từ 12 – 16 giờ để đạt được kết quả tốt nhất. Nếu dùng phương pháp phối đơn thì nên thực hiện sau 24 – 32 giờ heo nái có hiện tượng “động dục”.

Chuẩn bị

Chuẩn bị tinh dịch: Bảo quản tinh dịch ở nơi mát mẻ với nhiệt độ 20⁰C, tránh ánh sáng trực tiếp, không di chuyển, rung lắc, mở nắp ống đựng tinh. Thời gian bảo quản tinh tối đa 3 ngày kể từ ngày lấy tinh và pha chế.

Chuẩn bị dụng cụ: Lọ hoặc túi đựng tinh; Dụng cụ dẫn tinh; Bộ phận tạo áp lực đẩy tinh vào bên trong; Vaseline.

Nên sát trùng dụng cụ bằng cách đun nóng với nước sôi, để nguội và ráo nước. Vệ sinh âm hộ heo nái và làm ấm tinh dịch. Vệ sinh vùng âm hộ heo nái bằng dung dịch sát khuẩn hoặc cồn 70o, hoặc nước sạch. Vuốt nhẹ vào lưng, mông để heo nái đứng yên, nhẹ nhàng bôi Vaseline vào dẫn tinh quản và âm hộ heo nái. Làm ấm tinh dịch đạt nhiệt độ 35 – 37oC. Tốt nhất là cho nhiệt độ lọ tinh dịch bằng nhiệt độ cơ thể heo nái khoảng 38,5oC để tinh trùng “hồi phục khả năng di động”. Nên kích thích cho heo nái đi vệ sinh tổng thể (tiểu tiện, đại tiện trước khi tiêm).

Tiến trình thụ tinh

Massage nhẹ nhàng vào vùng mông hoặc âm đạo để heo nái đứng yên. Ngồi ngược lên lưng heo hoặc đè chân lên lưng heo, kích thích heo nái, tạo áp lực giữa vai và lưng, áp lực đầu gối vào sườn heo nái và massage nhẹ nhàng khu vực âm hộ, bầu vú của heo nái. Bôi trơn đầu que chuyên dụng với một lượng nhỏ tinh dịch vừa đủ. Thực hiện mở rộng âm đạo của heo nái và đưa đầu dẫn tinh quản vào âm hộ của heo nái, chú ý cần đưa que chếch lên phía trên một chút, đồng thời lắc nhẹ que cho tinh dịch được phân bổ đồng đều. Đưa dẫn tinh quản vào sâu trong âm đạo hết cỡ đến cổ tử cung (cách khoảng 25 – 30cm) thì kéo lùi lại, đưa và xoay nhẹ dẫn tinh quản, lắp ống bơm hay lọ tinh bằng nhựa và bơm tinh dịch vào bên trong. Trường hợp đựng dung dịch tinh bằng lọ nhựa nên bóp nhẹ lọ tinh để tạo áp suất cho heo nái tự hút tinh dịch vào trong. Trường hợp dùng dẫn tinh quản đầu xoắn thì xoay ống dần theo chiều ngược kim đồng hồ, xoay chiều ngược lại để thuận tiện rút ra.

Lưu ý

Để thụ tinh cho heo nái thành công, người chăn nuôi hoặc kỹ thuật viên phối tinh cần chú ý:

Không cho heo nái ăn uống no trước khi bơm tinh dịch.

Hạn chế nái nằm ngay sau khi bơm. Điều khiển sao cho phần mông heo nái cao hơn phần đầu một chút.

Trong quá trình phối giống nên nhẹ nhàng, không gây áp lực hoặc hung hãn với heo nái…

Sau khi hoàn tất dẫn tinh, kỹ thuật viên cần ngồi trên lưng heo nái tầm 3 – 5 phút để tinh dịch chảy hết vào trong rồi mới tiến hành rút dẫn tinh quản ra khỏi cơ thể heo.

Sử dụng thiết bị sạch cho mỗi lần thụ tinh.

Thời gian thụ tinh cho heo nên thực hiện khoảng 5 – 10 phút.

Tránh tổn thương thành tử cung của heo nái trong quá trình thụ tinh.

Ghi chép ngày phối giống để xác định ngày đẻ của heo nái trong trường hợp thụ tinh thành công.

Cẩn thận khóa que phối tinh đầu xốp vào cổ tử cung heo nái. Chờ cho tinh dịch chảy chậm hết vào trong cơ thể. Lưu ý theo dõi hiện tượng tắc nghẽn ống thông và tinh dịch chảy ngược xem có đúng quy trình hay chưa.

Phương Đông